Καστανάκη Α: Σενάριο διδασκαλίας στο ποίημα του Κ.Π. Καβάφη «Στα 200 π. Χ.»

Μια διδακτική πρόταση για την αποτελεσματική υποστήριξη της διδασκαλίας ενός καβαφικού ποιήματος

Διδακτικό αντικείμενο: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Γυμνασίου

Ενότητα: Κ. Π. Καβάφη, «Στα 200 π. Χ.»

Περιγραφή: Μετά την πρώτη ανάγνωση του ποιήματος και κάποιες στοιχειώδεις -πραγματολογικού τύπου - επισημάνσεις από τον διδάσκοντα (1η διδακτική ώρα), οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες, πραγματοποιούν ερευνητική δραστηριότητα κατά τις δύο επόμενες διδακτικές ώρες, προκειμένου να γνωρίσουν την ιστορική πραγματικότητα της ελληνιστικής εποχής. Πιο συγκεκριμένα, με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών και ειδικότερα μέσω της δημιουργίας πολυτροπικών κειμένων, καλούνται να αναπλάσουν διάφορες όψεις του ελληνιστικού κόσμου στις διάφορες φάσεις του και, κυρίως, να αναδείξουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του ελληνισμού που διαμορφώθηκε στη νέα αυτή πραγματικότητα.

Απαιτούμενος χρόνος: 3 διδακτικές ώρες, (η πρώτη στο εργαστήριο πληροφορικής και οι άλλες δύο στην αίθουσα διδασκαλίας με διαδραστικό πίνακα). Πιθανόν να αξιοποιηθεί από τις ομάδες και εξωδιδακτικός χρόνος για την καλύτερη οργάνωση των παρουσιάσεων.

Προϋποθέσεις: Εξοικείωση των μαθητών με το ΠΕΚ, το Πρόγραμμα Παρουσίασης, με τη χρήση κλειστών και ανοιχτών περιβαλλόντων στο διαδίκτυο.

Εργαλεία: Πρόγραμμα παρουσίασης ppt, διαδίκτυο, φυλλομετρητής, περιβάλλον office, περιβάλλον διαδραστικής παρουσίασης prezi.

ΣΚΕΠΤΙΚΟ

Το «Στα 200 π. Χ.» είναι ένα από τα λεγόμενα ιστορικά, ή μάλλον ιστορικοφανή ποιήματα του Καβάφη. Ο ανώνυμος ομιλητής είναι ένα πλαστό πρόσωπο, που όμως τοποθετείται στον χώρο και στον χρόνο, προσδιορίζεται ως ένα κομμάτι, ή ως ένας «κόκκος» του πολύχρωμου κοσμοπολίτικου ελληνισμού των ελληνιστικών χρόνων. Και ασφαλώς όλη αυτή η σκηνοθεσία και η ηθοποιία έχει σύγχρονα και διαχρονικά σημεία αναφοράς. Ο Γ. Δάλλας αναφέρει για τον Καβάφη ότι «αρχή του, μες στο στημόνι της ιστορίας να συνυφαίνει τα προβλήματα της εποχής του και του προσώπου του».[1]

Σε κάθε περίπτωση, η ιστορική γνώση ως προς τη χρονική περίοδο που αποτελεί το «σκηνικό» του ποιήματος έχει θεμελιώδη σημασία για την οποιαδήποτε απόπειρα ερμηνευτικής προσέγγισης του κειμένου. Δεδομένου ότι στις σχολικές τάξεις όπου διδάσκεται η αρχαία ιστορία σπανίως καλύπτεται η διδακτέα ύλη, με αποτέλεσμα οι μαθητές να μην έχουν διδαχθεί τίποτε ή ελάχιστα πράγματα για τη σημαντική αυτή περίοδο της ελληνικής ιστορίας, την ελληνιστική, θεωρείται σκόπιμο να δημιουργηθούν ορισμένες υποδομές ιστορικής γνώσης, με την ευκαιρία της διδασκαλίας της συγκεκριμένης ενότητας. Ο πλούτος του διαδικτύου προσφέρει ένα μοναδικό «πανόραμα» της εποχής αυτής που μπορεί να αξιοποιηθεί μέσα στην τάξη. Η χρήση των νέων τεχνολογιών θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη κινητοποίηση των ίδιων των μαθητών, στην ενίσχυση του ενδιαφέροντος και στην πιο ευχάριστη διάδοση και πρόσληψη της ιστορικής γνώσης.

ΣΤΟΧΟΙ

-        Ουσιαστική επαφή των μαθητών με το ποιητικό έργο του Καβάφη μέσω της ενεργοποίησής τους σε ερευνητική δραστηριότητα.

-        Διαθεματική προσέγγιση της λογοτεχνίας.

-        Κατανόηση του ρόλου της ιστορίας στην ποίηση του Καβάφη και αποτελεσματικότερη προσέγγιση της πολιτικής του σκέψης.

-        Εξοικείωση των μαθητών με την ανάγνωση και χρήση διαφορετικών τρόπων σημείωσης, με τη δημιουργία πολυτροπικών κειμένων (νέοι γραμματισμοί, πολυγραμματισμοί).

-        Ενίσχυση της αλληλεπίδρασης των μαθητών μέσω της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου.

Ειδικότεροι στόχοι:

Α. Γνώσεις για τη Γλώσσα:

Γνωριμία με την Ελληνιστική Κοινή και τον σημαντικό ρόλο της στην ιστορία της ανθρωπότητας από την Ελληνιστική εποχή μέχρι σήμερα.

Β. Γνώσεις για την Ιστορία:  

Ερευνητική δραστηριοποίηση των μαθητών και ουσιαστική επαφή με σημαντικές ιστορικές περιόδους που συνήθως δεν προλαβαίνουν να διδαχθούν συστηματικά.

Γ. Γνώσεις για τη Λογοτεχνία:

Πιο αποτελεσματική προσέγγιση ενός καβαφικού «ιστορικού» ποιήματος, ουσιαστικότερη επαφή με την ποιητική γραφή και τις θεματικές επιλογές του Κ.Π.Καβάφη

Γ. Γραμματισμοί

ü  Αναγνωριστικός: Ανάπτυξη ικανότητας ανάγνωσης διαφορετικών τρόπων σημείωσης (πολυτροπικότητα).

ü  Πληροφορικός-Λειτουργικός: Ανάπτυξη δεξιοτήτων αναζήτησης και αξιολόγησης της πληροφορίας. Δημιουργία παρουσίασης.

ΠΟΡΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

      Κατά την πρώτη διδακτική ώρα οι μαθητές στο εργαστήριο πληροφορικής, χωρισμένοι σε 6 ομάδες των 3-4 ατόμων, θα επισκεφθούν τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις που προτείνονται στα φύλλα εργασίας, θα αναζητήσουν και θα επιλέξουν –με ανταλλαγή απόψεων και συνεργασία στα πλαίσια της κάθε ομάδας- τα στοιχεία που αφορούν στο ζητούμενο του κάθε φύλλου. Αν ο χρόνος δεν επαρκέσει ώστε να τα οργανώσουν σε μορφή παρουσίασης, θα αναλάβουν από κάθε ομάδα ένας ή δύο μαθητές να το ολοκληρώσουν σε εξωδιδακτικό χρόνο.

  Κατά τη δεύτερη και τρίτη διδακτική ώρα, η κάθε ομάδα θα παρουσιάσει το προϊόν της εργασίας της μέσω του διαδραστικού πίνακα στην ολομέλεια της τάξης.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 (Α΄ ΟΜΑΔΑ)

«[…] Έτσι, πλην Λακεδαιμονίων στον Γρανικό·

και στην Ισσό μετά· και στην τελειωτική

 την μάχη, όπου εσαρώθη ο φοβερός στρατός

που στ’ Άρβηλα συγκέντρωσαν οι Πέρσαι:

που απ’ τα’ Άρβηλα ξεκίνησε για νίκην, κι εσαρώθη.[…]»

Χρησιμοποιώντας τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/istoria/a-7-mekedonia-03-alexandros.htm

Και http://www.army.gr/default.php?pname=AlexanderTheGreat&la=1

    

να δημιουργήσετε ένα χρονολόγιο με τα κυριότερα –κατά την κρίση σας- γεγονότα της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και να τα συνδυάσετε με χάρτες σε μια παρουσίαση που θα περιλαμβάνει μέχρι 5 διαφάνειες. Μπορείτε, αν θέλετε, να επενδύσετε την παρουσίασή σας με μουσική υπόκρουση της επιλογής σας. Να έχετε πάντοτε υπ’ όψιν σας ότι η παρουσίαση έχει πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνεται σε μαθητές, τους οποίους εσείς αναλαμβάνετε να διδάξετε. Επομένως θα πρέπει να κάνετε προσεκτικές επιλογές ως προς τις λεπτομέρειες της παρουσίασης (σχέδιο/φόντο, χρώματα, γραμματοσειρά) και να προετοιμάσετε την προφορική υποστήριξη της παρουσίασής σας , καθώς η εργασία σας θα παρουσιαστεί στην ολομέλεια της τάξης. Προσπαθήστε ώστε οι επιλογές σας να συμφωνούν με το ύφος του ποιήματος, όπως βέβαια το αντιλαμβάνεστε εσείς.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 (β΄ ΟΜΑΔΑ)

«[…] Κι απ’ την θαυμάσια πανελλήνιαν εκστρατεία

Την νικηφόρα, την περίλαμπρη,

Την περιλάλητη, την δοξασμένη

Ως άλλη δεν δοξάσθηκε καμιά,

Την απαράμιλλη: βγήκαμ’ εμείς·

Ελληνικός καινούριος κόσμος, μέγας.[…]»

Χρησιμοποιώντας τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/istoria/a-9-elllinistika-romaika-04-ipotagi.htm καιhttp://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/xartes/ellinistika-vasilia.htm

να συντάξετε ένα χρονολόγιο που θα περιλαμβάνει τα πιο σημαντικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας από τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου μέχρι την ολοκληρωτική υποταγή της Ελλάδας στους Ρωμαίους. Το χρονολόγιο αυτό, μαζί με τους κατάλληλους χάρτες, θα το εντάξετε σε μια παρουσίαση 5-6 διαφανειών, την οποία θα παρουσιάσετε στην ολομέλεια της τάξης. Μπορείτε να συνοδεύσετε την παρουσίαση με μουσική επένδυση της επιλογής σας.  Να έχετε πάντοτε υπ’ όψιν σας ότι η παρουσίαση έχει πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνεται σε μαθητές, τους οποίους εσείς αναλαμβάνετε να διδάξετε. Επομένως θα πρέπει να κάνετε προσεκτικές επιλογές ως προς τις λεπτομέρειες της παρουσίασης (σχέδιο/φόντο, χρώματα, γραμματοσειρά) και να προετοιμάσετε την προφορική υποστήριξη της παρουσίασής σας στην τάξη. Προσπαθήστε ώστε οι επιλογές σας να συμφωνούν με το ύφος του ποιήματος.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 (γ΄ ΟΜΑΔΑ)

«[…] Εμείς· οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς,

Οι Σελευκείς, κι οι πολυάριθμοι

επίλοιποι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,

κι οι εν Μηδία, κι οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι .[…]»

Χρησιμοποιώντας τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις

http://www.fhw.gr/chronos/06/gr/society/index.html

http://users.sch.gr/ikomninou/greek%20art%201.htm#_ftn23 και http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/istoria/a-9-elllinistika-romaika-01-ellinistika.htm (και πηγές)

να δημιουργήσετε μια παρουσίαση 5-6 διαφανειών με θέμα την κοινωνική  ζωή στα ελληνιστικά κράτη. Τα κείμενα θα πρέπει να είναι αφαιρετικά και οι πληροφορίες να δίνονται στο κοινό σας συνοπτικά και με ακρίβεια, υπό μορφήν τίτλων ή σύντομων φράσεων, με εύστοχη επιλογή λέξεων και ονομάτων. Μπορείτε να συνοδεύσετε την παρουσίαση με εικόνες, καθώς και με μουσική επένδυση της επιλογής σας. Να έχετε πάντοτε υπ’ όψιν σας ότι η παρουσίαση έχει πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνεται σε μαθητές, τους οποίους εσείς αναλαμβάνετε να διδάξετε. Επομένως θα πρέπει να κάνετε προσεκτικές επιλογές ως προς τις λεπτομέρειες της παρουσίασης (σχέδιο/φόντο, χρώματα, γραμματοσειρά) και να προετοιμάσετε την προφορική υποστήριξη της παρουσίασής σας στην τάξη. Προσπαθήστε ώστε οι επιλογές σας να συμφωνούν με το ύφος του ποιήματος, όπως βέβαια το αντιλαμβάνεστε εσείς. Η εργασία σας θα παρουσιαστεί στην ολομέλεια της τάξης.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 (δ΄ ΟΜΑΔΑ)

«[…] Εμείς· οι Αλεξανδρείς, οι Αντιοχείς,

Οι Σελευκείς, κι οι πολυάριθμοι

επίλοιποι Έλληνες Αιγύπτου και Συρίας,

κι οι εν Μηδία, κι οι εν Περσίδι, κι όσοι άλλοι .[…]»

Χρησιμοποιώντας τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις

http://www.fhw.gr/chronos/06/gr/economy/index301.html,

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/istoria/a-9-elllinistika-romaika-01-ellinistika.htm (και πηγές)

να δημιουργήσετε μια παρουσίαση 5-6 διαφανειών με θέμα την οικονομική  ζωή στα ελληνιστικά κράτη. Μπορείτε να συνοδεύσετε την παρουσίαση με τις κατάλληλες εικόνες που θα αντιστοιχούν στις πληροφορίες του κειμένου σας, καθώς και με μουσική επένδυση της επιλογής σας. Να έχετε πάντοτε υπ’ όψιν σας ότι η παρουσίαση έχει πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνεται σε μαθητές, τους οποίους εσείς αναλαμβάνετε να διδάξετε. Επομένως θα πρέπει να κάνετε προσεκτικές επιλογές ως προς τις λεπτομέρειες της παρουσίασης (σχέδιο/φόντο, χρώματα, γραμματοσειρά) και να προετοιμάσετε την προφορική υποστήριξη της παρουσίασής σας στην τάξη. Προσπαθήστε ώστε οι επιλογές σας να συμφωνούν με το ύφος του ποιήματος, όπως βέβαια το αντιλαμβάνεστε εσείς. Η εργασία σας θα παρουσιαστεί στην ολομέλεια της τάξης.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5 (ε΄ ΟΜΑΔΑ)

«[…] Με τες εκτεταμένες επικράτειες,

και την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών .[…]»

Χρησιμοποιώντας τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις

http://www2.e-yliko.gr/htmls/Fyyl/Istoria/fiiconellinst.aspx,

file://localhost/C:/Users/user/AppData/Local/Temp/Rar$EX00.517/hellenistic-sculpture/hellenistic-sculpture_files/frame.htm,

http://www.fhw.gr/chronos/06/gr/culture/index701.html

να δημιουργήσετε μια παρουσίαση με θέμα την τέχνη της ζωγραφικής και της γλυπτικής στα ελληνιστικά κράτη. Το πρόγραμμα παρουσίασης σας δίνει τη δυνατότητα, αφού αναφέρετε τα γενικά χαρακτηριστικά της τέχνης των ελληνιστικών χρόνων, να συνοδεύσετε την παρουσίαση με τις κατάλληλες αντιπροσωπευτικές εικόνες, που θα αντιστοιχούν στις πληροφορίες του κειμένου σας και θα τις υποστηρίζουν. Μπορείτε επίσης να την εμπλουτίσετε με μουσική επένδυση της επιλογής σας. Να έχετε πάντοτε υπ’ όψιν σας ότι η παρουσίαση έχει πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνεται σε μαθητές, τους οποίους εσείς αναλαμβάνετε να διδάξετε. Επομένως θα πρέπει να κάνετε προσεκτικές επιλογές ως προς τις λεπτομέρειες της παρουσίασης (σχέδιο/φόντο, χρώματα, γραμματοσειρά) και να προετοιμάσετε την προφορική υποστήριξη της παρουσίασής σας στην τάξη. Προσπαθήστε ώστε οι επιλογές σας να συμφωνούν με το ύφος του ποιήματος, όπως βέβαια το αντιλαμβάνεστε εσείς. Η εργασία σας θα παρουσιαστεί στην ολομέλεια της τάξης.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 6 (ϛ΄ ΟΜΑΔΑ)

«[…] Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά

Ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς .[…]»

Χρησιμοποιώντας τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις

http://www.fhw.gr/chronos/06/gr/culture/index101.html,

http://www.kairatos.com.gr/elldial.htm,

http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=488

να δημιουργήσετε μια παρουσίαση με θέμα την εξέλιξη της γλώσσας στα ελληνιστικά χρόνια. Αφού παρουσιάσετε τα γενικά χαρακτηριστικά της ελληνιστικής κοινής, μπορείτε να συνοδεύσετε την παρουσίαση με εικόνες, μικρά αποσπάσματα από αυθεντικά κείμενα καθώς και με μουσική επένδυση της επιλογής σας. Να έχετε πάντοτε υπ’ όψιν σας ότι η παρουσίαση έχει πληροφοριακό χαρακτήρα και απευθύνεται σε μαθητές, τους οποίους εσείς αναλαμβάνετε να διδάξετε. Επομένως θα πρέπει να κάνετε προσεκτικές επιλογές ως προς τις λεπτομέρειες της παρουσίασης (σχέδιο/φόντο, χρώματα, γραμματοσειρά) και να προετοιμάσετε την προφορική υποστήριξη της παρουσίασής σας στην τάξη. Προσπαθήστε ώστε οι επιλογές σας να συμφωνούν με το ύφος του ποιήματος, όπως βέβαια το αντιλαμβάνεστε εσείς. Η εργασία σας θα παρουσιαστεί στην ολομέλεια της τάξης.

---

[1] Γιάννης Δάλλας, «Καβάφης και Ιστορία» (αισθητικές λειτουργίες), ΕΡΜΗΣ 1974